Τι σχέση έχει άνεμος με το animal; Ποιος ήταν ο Μποφόρ; Ετυμολογική ανάλυση των ανέμων

Άνεμος και animal

Φύσηξε ο άνεμος, ο απηλιώτης, και μας πήρε την λέξη «άνεμος», την έφερε στα εδάφη της Μεγάλης Ελλάδας και εκεί, οι Ιταλιώτες και οι Λατίνοι, την χρησιμοποίησαν για να δηλώσουν οτιδήποτε το έμψυχο. Έτσι, η λ. άνεμος μετατράπηκε σε  animal (άνεμος > λατ. animal,-alis: έμψυχο ζώο),  στα αγγλικά: animal, animation , στα γαλλικά: animal, στα ιταλικά: anima (:ψυχή), animale (:ζώο), στα ισπανικά: animalia. Άλλωστε, και η λέξη ψυχή ετυμολογείται από το ρήμα ψύχω (:παγώνω, κρυώνω), αρχικά,  προσδιόριζε τον παγωμένο αέρα και, αργότερα,  με τη βοήθεια της  λαϊκής φαντασίας πήρε τη σημασία της “πνοής”, της “ζωής”.
 
Διαφορά ανάμεσα στα: άνεμος, αέρας, αιθέρας

Στα ελληνικά, σαφέστατα, ο άνεμος προσδιορίζει το ρεύμα του ατμοσφαιρικού αέρα και διακρίνεται από τον λέξη «αέρα» (προσδιορίζει, κυρίως, τα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας) και τη λέξη «αιθέρας» (προσδιορίζει, κυρίως, τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας).


Χαρακτηρισμοί ανέμου

Άφθονοι είναι οι προσδιορισμοί που χαρακτηρίζουν τον άνεμο: 1. άνεμος επακμάζων (ο βαθμιαίας εντάσεως) 2. άνεμος απακμάζων (που εξασθενίζει βαθμιαία)  3. άνεμος αποπνέων (ο αποπνέων και πνέων εκ νέου)   4. άνεμος εγκολπίας (ο πνέων εκ του κόλπου)  5. άνεμος επίφορος (λαϊκά: άνεμος της φούσκας, ο πνέων προς τη διεύθυνση του ισχίου του πλοίου,σχηματίζοντας γωνία 1350, περίπου, προς την πλεύση 6. άνεμος πελάγιος (λαϊκά: μπάτης, ο πνέων εκ του πελάγους) 7. άνεμος ούριος (λαϊκά : πρίμος, ο πνέων απ την πρύμνη προς την πλώρη) – άνεμος επουρίζων (ο άνεμος που τείνει να γίνει ούριος) 8. άνεμος ριπαίος ( άνεμος σφοδρός, αιφνίδιος και μικρής διάρκειας) 9. άνεμος υποπνέων (ο μόλις πνέων άνεμος)  10. άνεμος φορός (λαϊκά: λασκάδα ή χυτά, ο κάθετος προς την πορεία του πλοίου 11. άνεμος απόγειος ή απόγαιος (ο πνέων από την ξηρά προς τη θάλασσα) 12. Οι κυριότεροι τοπικοί άνεμοι είναι: α) η Μπόρα των ΒΑ ακτών της Αδριατικής, β) ο Μιστράλ της ΝΑ Γαλλίας, γ) ο Σιρόκος της Μεσογείου


Ποιος ήταν ο Μποφόρ (sir Francis Beaufort, 1774 – 1857)

Η ένταση του ανέμου προσδιορίζεται με την ανεμομετρική κλίμακα Μποφόρ (Beaufort). Η μέθοδος αυτή μετρά την ταχύτητα του ανέμου(m/sec).  Η κλίμακα (18 βαθμίδων: 0 – 17) πήρε το όνομα του δημιουργού της Sir Francis Beaufort (1774 – 1857, Άγγλου ναύαρχου και διευθυντή της υδρογραφικής υπηρεσίας της Αγγλίας). Η οικογένεια του Μποφόρ ήταν Γαλλικής καταγωγής, απ όπου και εκδιώχθηκε και εγκαταστάθηκε στην Ιρλανδία. Το όνομα του φέρουν και: α) η θάλασσα του Μποφόρ (βραχίονας του Αρκτικού Ωκεανού), β) τα νησιά Μποφόρ (το ένα στην Aνταρκτική και το άλλο στο βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό)


Οι οκτώ βασικές διευθύνσεις του ανέμου (ετυμολογική ανάλυση)

1.Βόρειος ( βοριάς, βορράς, βορέας): πήρε το όνομα του από τον Βορέα που ήταν γιος του Αστραίου και της Ηούς. Αδελφός του Νότου και του Ζέφυρου. Κατοικούσε στη Θράκη, στην περιοχή του Στρυμόνα. Στην Αττική τον λάτρευαν, γιατί πίστευαν ότι αυτός κατέστρεψε ένα μέρος του στόλου του Ξέρξη. Ο βόρειος άνεμος ονομάζεται, επίσης, και τραμο(υ)ντάνα (από την  ιταλική λέξη tramontare: δύω. Θέση στο ανεμολόγιο 0 – 450, Ν
2.Βορειοανατολικός- γρέγος. Ο λαϊκός προσδιορισμός «γρέγος» είναι μεταφορά του Ιταλικού όρου Greco (: ελληνικός). Άλλωστε, για τους Ιταλούς (και τους Δυτικούς, γενικότερα, αλλά όχι για εμάς) ο ανατολικός άνεμος είναι ο πνέων από την Ελλάδα. Στα αρχαία ελληνικά ονομαζόταν Καικίας. Στο ανεμολόγιο: 450 – 900, ΝΕ.
3. Ανατολικός, λεβάντες ( ιταλ. λ. levante :ανατολή). Στα αρχαία ελληνικά ονομαζόταν απηλιώτης (από + ήλιος: απ΄ εκεί που ανατέλλει ο ήλιος). Στο ανεμολόγιο : 90 – 1350
4. Νοτιοανατολικός, ευρονότος, σιρόκος ή σορόκος [ιταλικά scirocco < αραβικά :sargi (: ανατολή)]. Στα αρχαία ελληνικά ονομαζόταν «εύρος». Στο ανεμολόγιο : 135 – 1800, SE
5. Νότιος, νοτιάς, νότος, όστρια. Ο Νότος ήταν μυθικό πρόσωπο, αδελφός του Βορέα και του Ζέφυρου. Η λ. όστρια παράγεται από την Ιταλική λ. ostro < λατ: auster (:νότος). Στο ανεμολόγιο 1800 – 2250 , S.
6.Νοτιοδυτικός, Λίβας (αρχ. ελληνικά:λίψ, Γαρμπής (αραβικά : garbi: δυτικός).Στο ανεμολόγιο: 2250 – 2700, SW
7. Δυτικός, Ζέφυρος, πο(υ)νέντες (λατ. Ponens + solis > μτφ.: η δύση του ήλιου). Στο ανεμολόγιο : 2700 – 3150
8. Βορειοδυτικός, Σκίρων, Μαΐστρος, Μαϊστράλι. Ο Σκίρων ήταν ο ληστής που σκότωσε ο Θησέας κάπου κοντά στα Μέγαρα. Αργότερα, οι Αθηναίοι ονόμαζαν την περιοχή Σκιρωνίδες Πέτρες (μάλλον, η σημ. Κακιά Σκάλα), από το όνομα του ληστή αλλά και τον άνεμο που πνέει απ΄ εκεί τον ονόμασαν Σκίρωνα  (δυτικός για τους Αθηναίους). Η λ. μαϊστρος παράγεται από τη λατινική λεξη magister:μεγάλος ισχυρός). Στο ανεμολόγιο3150 – 3600 NW

Μοιρες	Διεθ. συντ/φια	Aρχαια Eλλ.	Επίσημη Oνομ.	Λαϊκή
0	Ν	Βορέας, Απαρκτίας	Βορρας	Τραμουντάνα
22,5	Ν-ΝΕ	Μεσοβορρας	-	Γρεγοτραμουντάνα
45,0	ΝΕ	Καικίας	Βορειοανατολικός	Μέσης, Γρέγος
67,5	Ε-ΝΕ	Μεσαπηλιώτης	-	Γρεγολεβάντες
90,0	Ε	Απηλιώτης	Ανατολικός	Λεβάντες
112,5	Ε-SΕ	Ευραπηλιώτης	-	Σιροκολεβάντες
135	SΕ	Εύρος	Νοτιοανατολικός	Σιρόκος
157,5	S-SΕ	Ευρονότος	-	Οστριασιρόκος
180	S	Νότος	Νοτιάς	Oστρια
202,5	S-SW	Λιβονότος	-	Οστριογαρμπής
225	SW	Λίψ	Νοτιοδυτικός	Γαρμπης, Λίβας
247,5	W-SW	-	-	Λιβοζέφυρος Πουνετογαρμπής
270	W	Ζέφυρος	Δυτικός	Πο(Υ)Νέντες
292,5	W-NW	-		Σκιρωνοζέφυρος Πονεντομαΐστρος
315	NW	Σκίρων	Βορειοδυτικός	Μαϊστρος
337,5	N-NW	Σκιρωνοβορράς	-	Μαίστρο- τραμουντάνα
360	Bορέας…

Γιώργος Σωτ. Δαμιανός | Πηγή