"Απαγορεύεται το καπνίζειν" - Η ιστορία της καπνοαπαγόρευσης στην Ελλάδα

H βασίλισσα Αμαλία

Αρθρο του/της: Τάσος Κοντογιαννίδης

Η καπνοαπαγόρευση, από την Αμαλία το 1865, στον Τρικούπη το 1887 και από τον Δηλιγιάννη το 1901


Πώς οι θεριακλήδες βουλευτές μετέβαλαν τη Βουλή σε… τεκέ!

Η απαγόρευση του καπνίζειν σε δημόσιους κλειστούς χώρους που αρχίζει να εφαρμόζεται τώρα ( 2011) με πολλές παλινωδίες, δεν επιβάλλεται για πρώτη φορά. Η αρχή έγινε το 1856 με πρόταση του πρωθυπουργού και υπουργού Εσωτερικών Δημητρίου Βούλγαρη και με Διάταγμα που υπέγραψε, απουσιάζοντος του ΄Οθωνα στη Βαυαρία, η βασίλισσα Αμαλία.

Διάταγμα της Αμαλίας το 1865 που απαγόρευε το κάπνισμα.

Το Διάταγμα εκδόθηκε εξ αιτίας των πολλών πυρκαϊών από αναμμένα τσιγάρα, αλλά και για την προφύλαξη της υγείας των Αθηναίων που ήταν ήδη βεβαρημένη από τη χολέρα που μετέδωσαν τα γαλλικά στρατεύματα που ήλθαν από τη Βάρνα. Το διάστημα εκείνο, απ’ τη χολέρα πέθαναν περίπου 3.000 άτομα ( το 10% του πληθυσμού της πρωτεύουσας που ήταν τότε 30 χιλιάδες).

Το Βασιλικό Διάταγμα «περί απαγορεύσεως του καπνίζειν εντός των δημοσίων γραφείων και καταστημάτων» υπεγράφη μετά από μεγάλη πυρκαϊά που ξέσπασε στο υπουργείο οικονομικών, όταν ένας υπάλληλος λησμόνησε αναμμένο τσιγάρο μέσα σε φακέλους. Έλεγε το Διάταγμα:

« Θέλοντες να προλάβωμεν όσον ένεστι τα εξ ενδεχομένων πυρκαϊών δυστυχήματα επί τη προτάσει του ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, αποφασίσαμεν και διατάττομεν: α) Απαγορεύεται η χρήσις του καπνίζειν είτε δια καπνοσυρίγγων (τσιμπουκίων), είτε δια τσιγάρων, εις πάντας εν γένει τους υπαλλήλους και υπηρέτας του Κράτους, εντός των δημοσίων γραφείων και καταστημάτων. Β) Η απαγόρευσις αύτη επεκτείνεται και εις πάντα άλλον προσερχόμενον εις τα ειρημμένα καταστήματα και γραφεία χάριν υποθέσεως ή άλλης τινός αιτίας.

Εν Αθήναις 31 Ιουλίου 1856.
Εν ονόματι του Βασιλέως
Η βασίλισσα Αμαλία»

Το Διάταγμα εφαρμόστηκε με επιτυχία μόνο για μία επταετία. Μετά την έξωση του Οθωνα, ως είθισται σε τέτοιες περιπτώσεις, καταργήθηκε επειδή το… «θέσπισε ο τύραννος!»

Το 1887, ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης ήθελε να απαγορεύσει το κάπνισμα σε δημόσιους κλειστούς χώρους, αλλά αντέδρασαν σφόδρα Αντιπολίτευση και Τύπος. Αναγκάσθηκε τότε να φέρει άλλο νομοσχέδιο στη Βουλή «περί φορολογίας του καπνού» τον Σεπτέμβριο του 1887 με την πεποίθηση ότι θα περιόριζε το κάπνισμα. Και πάλι η αντιπολίτευση άσκησε δριμύτατη πολεμική, ισχυριζόμενη ότι θα περιορίζετο η κατανάλωση του καπνού εις βάρος των καπνοκαλλιεργητών… Και ο Τρικούπης τους απάντησε:

- «Πλανάσθε! Δεν παραιτεί κανείς το ελάττωμα. Την αρετήν μόνον παραιτεί»

Πάντως, το μόνο που πέτυχε ο Τρικούπης ήταν να απαγορεύσει το κάπνισμα μέσα στην αίθουσα του Κοινοβουλίου, γιατί έμοιαζε με … τεκέ! Οι βουλευτές έβγαζαν τον ταμπάκο πάνω στα έδρανα και κάπνιζαν αρειμανίως!...

Ενώ η αντιπολίτευση αντέδρασε στην απαγόρευση του καπνίσματος, ο πολέμιος του Τρικούπη Θ. Δηλιγιάννης, έκανε τα ίδια! Ψήφισε ανεμπόδιστα μετά από μεγάλη πυρκαϊά, νόμο που απαγόρευε «το καπνίζειν εντός καταστημάτων και κλειστών δημοσίων χώρων…» Η πυρκαϊά ξέσπασε το 1901 στο παντοπωλείο του Θανόπουλου, στην οδό Αιόλου κι Ευριπίδου. Την έβαλε άθελά του ο μικρός υπάλληλος Φιλοποίμην που κάπνιζε κρυφά στο υπόγειο όπου ξέχασε αναμμένο το τσιγάρο, έπιασαν φωτιά χάρτινες κούτες και το πετρέλαιο και το κτήριο τυλίχτηκε στις φλόγες.

Το κάπνισμα απαγορευόταν αυστηρά στους μαθητές. Οι καθηγητές πλησίαζαν τους… ύποπτους μαθητές και τους έλεγαν: «Κάνε χούύύύ!», για να διαπιστώσουν αν κάπνισαν. Το κάπνισμα ήταν σοβαρό παράπτωμα κι επέσυρε τον ξυλοδαρμό των μαθητών και την αποβολή τους.

Το μεγαλύτερο καπνεμπορικό κατάστημα, βρισκόταν τότε στη γωνία Πανεπιστημίου και Θεμιστοκλέους και ήταν του Ανδρέα Πατσουράκη. Εκτός από τα πούρα Αβάνας, πουλούσε μυρωδάτο καπνό από τα μέρη του Τρικούπη (Αγρίνιο, Ξηρόμερο) και από την τουρκοκρατούμενη Ξάνθη. Η τιμή τους, με νόμο, ήταν 10 λεπτά τα 5 δράμια ( 8 δρχ, η οκά) και η κατανάλωση ξεπερνούσε τις 40.000 τσιγάρα ημερησίως!

Τα πακέτα των τσιγάρων που κυκλοφορούσαν τότε (εποχή Τρικούπη), είχαν διάφορες αρχαίες παραστάσεις, όπως τον Ερμή του Πραξιτέλους γελοιογραφημένο, έναν κλάδο δάφνης, τον Παρθενώνα, το Ερεχθείον, μία κουκουβάγια με τη νίκη του Παιωνίου κ.λ.π.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 30-1-2011 στην εφημερίδα Real News

Πηγή: http://www.palmografos.com