Γιατί το 1975 προβλέφθηκε η πλειοψηφία των 180

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υπογράφει
το νέο Σύνταγμα της χώρας στις 9 Ιουνίου 1975.

«Ο Κων. Καραμανλής ήταν πεπεισμένος ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ως σύμβολο για τον λαό, θα πρέπει να εκλέγεται με τη στήριξη ευρύτερων πολιτικών δυνάμεων και όχι αποκλειστικά από την εκάστοτε κυβερνητική παράταξη. Γι’ αυτό και προβλέφθηκαν οι τρεις ψηφοφορίες και η εκλογή του με αυξημένη πλειοψηφία...» θυμάται ο εκ των μελών της συντακτικής ομάδας του Συντάγματος του 1975 κ. Γιάννης Βαρβιτσιώτης.

Οπως εξομολογείται στην «Κ» σε μία από τις πολλές, ζωηρές συζητήσεις εκείνης της εποχής με τον ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας, είχε ρωτήσει την άποψή του για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Εκείνος του είχε επισημάνει πόσο σημαντικό και κρίσιμο είναι ο ανώτατος πολιτειακός άρχοντας να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης και στήριξης ευρύτερων δυνάμεων, προκειμένου στο πρόσωπό του να συμβολίζονται η ενότητα και η εθνική συνεννόηση. «Ο συνταγματικός νομοθέτης του 1975», γράφει άλλωστε ο κ. Βαρβιτσιώτης στο πρόσφατο βιβλίο του «Συνταγματικοί Στοχασμοί», «επιθυμούσε μία ευρύτερη πολιτική συναίνεση και τούτο διότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ήταν "προικοδοτημένος" με ουσιαστικές αρμοδιότητες». Αυτός ήταν και λόγος που, σε άλλες πάντως συνθήκες από τις σημερινές, περιλήφθηκε στον Καταστατικό Χάρτη του 1975 η πρόβλεψη για εκλογή από την πρώτη ψηφοφορία από τα 2/3 του συνόλου (200), στη δεύτερη το ίδιο και στην τρίτη από τα 3/5 του συνόλου (180).

Το Σύνταγμα συζητήθηκε το πρώτο εξάμηνο του 1975 και η τότε κυβέρνηση επέφερε σημαντικές αλλαγές στο αρχικό σχέδιο, παρατείνοντας την προθεσμία εκπόνησής του. Σημαντικό ρόλο στην ψήφισή του διαδραμάτισαν ο τότε πρόεδρος της Βουλής Κων. Παπακωνσταντίνου και ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Κων. Στεφανάκης. Το ζήτημα των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας ήταν από τα βασικότερα σημεία διαφωνίας με την αντιπολίτευση, η οποία τελικώς αποχώρησε από τη Βουλή κατά την ψήφισή του. Αμέσως μετά την ψήφιση του Συντάγματος, Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξελέγη ο πρόεδρος της Επιτροπής του Συντάγματος, Κων. Τσάτσος. Μία μέρα μετά τη θέση σε ισχύ του νέου Συντάγματος (11 Ιουνίου), δηλαδή στις 12 Ιουνίου, κατατέθηκε η επίσημη αίτηση της Ελλάδας για πλήρη ένταξη στην ΕΟΚ.

Το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας καταγράφηκε για πρώτη φορά ως θεσμός στο σώμα του Συντάγματος του 1924. Ωστόσο, μέχρι το 1927 δεν είχε πάρει ακόμα τη μορφή ενός αυτόνομου υψηλού αξιώματος. Μετά το δημοψήφισμα που ανακήρυξε ως πολίτευμα την αβασίλευτη δημοκρατία, ο μέχρι τότε αντιβασιλέας Παύλος Κουντουριώτης έγινε προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας. «Πρόεδρο της Δημοκρατίας» με υπερεξουσίες προέβλεπε και το Σύνταγμα, που καταρτίστηκε από τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Με το Σύνταγμα του 1975 ρυθμίστηκε εκ νέου ο ακριβής του ρόλος αλλά οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας περιορίστηκαν, έως... εξαφανίσεως, με την αναθεώρηση του Συντάγματος, το 1986.

Στην πρώτη εκλογική διαδικασία, στις 18 Δεκεμβρίου 1974, ο Μιχαήλ Στασινόπουλος εξελέγη με 206 ψήφους προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Τον Ιούνιο του 1975 τον διαδέχθηκε ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος εξελέγη με 210 ψήφους υποστηριζόμενος από τη Νέα Δημοκρατία, που κατείχε 215 έδρες. Αντίπαλός του ήταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος που υποστηρίχθηκε από την Ενωση Κέντρου ενώ το ΠΑΣΟΚ και η Ενωμένη Αριστερά ψήφισαν λευκό.

Το 1980 εξελέγη ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος νωρίτερα είχε παραιτηθεί από την πρωθυπουργία. Πραγματοποιήθηκαν τρεις ψηφοφορίες: Στην πρώτη η υποψηφιότητα Καραμανλή συγκέντρωσε 179 ψήφους (175 έδρες είχε η Νέα Δημοκρατία), στη δεύτερη 181 και στην τρίτη 183 ψήφους. Το ΠΑΣΟΚ απείχε και από τις τρεις.

Η εκλογή του 1985

Η πιο επεισοδιακή εκλογή ήταν αυτή του 1985, καθώς είχε προηγηθεί η ρήξη της 9ης Μαρτίου, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου αποφάσισε να προτείνει τον κ. Χρ. Σαρτζετάκη. Ο Κων. Καραμανλής παραιτήθηκε, καθήκοντα Προέδρου ασκούσε προσωρινά ο πρόεδρος της Βουλής Ιωάν. Αλευράς και προέκυψε θέμα κατά πόσον είχε δικαίωμα να πάρει μέρος στην ψηφοφορία. Στην πρώτη ψηφοφορία υπήρξαν 184 ψήφοι υπέρ του κ. Σαρτζετάκη και δύο λευκά. Στη δεύτερη, -181 θετικές ψήφοι- εμφανίστηκαν τα «έγχρωμα» ψηφοδέλτια, που προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων και ενστάσεων περί παραβίασης της μυστικής ψηφοφορίας. Τελικώς στην τρίτη ψηφοφορία η υποψηφιότητα του κ. Σαρτζετάκη εξασφάλισε την πλειοψηφία των 180.

Η πρώτη ψηφοφορία που ήταν ονομαστική, καθώς η συνταγματική αναθεώρηση του 1985 κατάργησε τη μυστική, ήταν το 1990. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα επέστρεφε για δεύτερη φορά στο προεδρικό μέγαρο της Ηρώδου Αττικού. Απαιτήθηκαν όμως πέντε ψηφοφορίες. Οι τρεις πρώτες ήταν άκαρπες -με αποτέλεσμα να προκηρυχθούν εκλογές-, όπως και η τέταρτη. Στην πέμπτη, ο κ. Καραμανλής εξελέγη με 153 ψήφους. Το ΠΑΣΟΚ είχε υποστηρίξει τον Ιωάννη Αλευρά (125 ψήφοι) και ο Συνασπισμός τον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο (21 ψήφοι).

Το 1990 ήταν και η τελευταία φορά που διαλύθηκε η Βουλή λόγω αδυναμίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, καθώς έως το 2010 είχαμε συναινετικές εκλογές. Το 1995 η Βουλή εξέλεξε τον Κωστή Στεφανόπουλο με 181 ψήφους στην τρίτη ψηφοφορία και το 2000 με 269 ψήφους από την πρώτη ψηφοφορία. Από μία ψηφοφορία χρειάστηκε και για τις δύο εκλογές του κ. Κάρολου Παπούλια. Το 2005 ο απερχόμενος Πρόεδρος έλαβε 279 ψήφους -που αποτελεί και «ρεκόρ»- και το 2010, 266.

Πηγή